Cúm A Ở Trẻ Em: Hướng Dẫn Toàn Diện Cho Cha Mẹ (Cập Nhật 2025)

Cúm A là bệnh nhiễm virus đường hô hấp nguy hiểm, năm 2024 Việt Nam ghi nhận gần 290.000 ca và 8 ca tử vong. Trẻ dưới 5 tuổi có nguy cơ biến chứng cao nhất với viêm phổi (30-40% ca nhập viện) và viêm não (9-13% ca tử vong). Điều trị kháng virus hiệu quả nhất trong 48 giờ đầu. Tiêm phòng hàng năm là biện pháp bảo vệ tốt nhất, giảm 40-70% nguy cơ nhập viện.

Cúm A không phải là “cảm lạnh nặng” như nhiều người lầm tưởng. Theo Bộ Y tế, năm 2024 Việt Nam ghi nhận 289.876 ca cúm mùa với 8 ca tử vong, trong đó 4 ca tử vong do cúm A/H1N1 tại Bình Định [1]. Các ca tử vong đều có bệnh nền mãn tính nặng, cho thấy tầm quan trọng của việc phòng ngừa và điều trị sớm.

Bài viết này cung cấp thông tin dựa trên bằng chứng khoa học mới nhất từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), Hội Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) và Bộ Y tế Việt Nam, giúp cha mẹ nhận biết, chăm sóc và phòng ngừa cúm A hiệu quả.

1. Cúm A Là Gì? Tại Sao Nguy Hiểm Với Trẻ Em?

Cúm A do virus cúm A (H1N1, H3N2) gây ra, lây lan qua giọt bắn và bề mặt nhiễm bệnh. Tại Việt Nam, cúm xuất hiện quanh năm với đỉnh dịch tháng 3-4 và 9-10. Virus nhân lên nhanh trong 48 giờ đầu, gây viêm đường hô hấp và có thể dẫn đến biến chứng như viêm phổi, viêm não.

Định nghĩa và cơ chế lây truyền

Cúm A (Influenza A) là bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính do virus cúm A gây ra, bao gồm các chủng phổ biến như A/H1N1pdm09 (cúm lợn) và A/H3N2. Theo WHO, cúm A là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong số các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp ở trẻ em toàn cầu [2]. Virus lây lan chủ yếu qua 3 con đường:

• Giọt bắn: Khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, virus phát tán trong bán kính 1-2 mét [3]
• Tiếp xúc gián tiếp: Virus tồn tại 24-48 giờ trên bề mặt đồ vật (tay nắm cửa, đồ chơi, điện thoại), lây khi trẻ chạm vào rồi chạm mắt/mũi/miệng [4]
• Lây truyền trước triệu chứng: Người bệnh có thể lây nhiễm từ 24 giờ trước khi có triệu chứng đến 5-7 ngày sau khởi phát [5]
• Thời gian ủ bệnh (từ khi virus xâm nhập đến khi có triệu chứng) là 1-4 ngày, trung bình 2 ngày [6]. Virus nhân lên nhanh nhất trong 48 giờ đầu - đây là “cửa sổ vàng” cho điều trị kháng virus [7].

Tình hình dịch cúm tại Việt Nam

Số liệu chính thức từ Bộ Y tế: Năm 2024:

• Tổng số ca mắc: 289.876 ca (giảm 17,9% so với năm 2023: 353.108 ca)
• Tử vong: 8 ca (tăng 5 ca so với 2023)
• Chi tiết: 4 ca tử vong do cúm A(H1N1) tại Bình Định, đều có bệnh nền mãn tính nặng [1]

Các tỉnh có số ca cao nhất năm 2024:

• Thanh Hóa: 46.600 ca
• Thái Bình: 26.345 ca
• Nghệ An: 17.949 ca
• Hà Tĩnh: 14.073 ca
• Sơn La: 10.162 ca

Đầu năm 2025 (01/01 - 07/02):

• Số ca mắc: 912 ca - giảm 97,4% so với cùng kỳ 2024
• Tử vong: 0 ca
• Virus không thay đổi độc lực, chủ yếu A/H1N1, A/H3N2 [1]

Đặc điểm dịch tễ tại Việt Nam:

Khác với các nước ôn đới, Việt Nam nằm trong vùng nhiệt đới nên cúm xuất hiện quanh năm với hai đỉnh dịch:

• Đỉnh 1: Tháng 3-4 (cuối mùa khô, đầu mùa mưa)
• Đỉnh 2: Tháng 9-10 (cuối mùa mưa)

Yếu tố thuận lợi: Thời tiết gió mùa, hanh khô, nồm ẩm, giao mùa với độ ẩm cao [8].

Dữ liệu toàn cầu để so sánh

Theo WHO (tuần 1/2025), tỷ lệ dương tính cúm toàn cầu đạt 22,05% [9]. Tại Mỹ, mùa cúm 2023-2024 ước tính 40 triệu ca nhiễm với 724 trẻ em tử vong, trong đó 80% chưa tiêm chủng đầy đủ [10].

Tại sao trẻ em dễ bị cúm A nặng?

Trẻ em, đặc biệt dưới 5 tuổi, có nguy cơ biến chứng cao vì [11]:

• Hệ miễn dịch chưa trưởng thành: Chưa phát triển đầy đủ khả năng đáp ứng với virus mới
• Đường hô hấp nhỏ hẹp: Viêm phù nề dễ gây tắc nghẽn, khó thở
• Chưa từng tiếp xúc: Nhiều trẻ nhỏ chưa bao giờ mắc cúm, nên cơ thể không có kháng thể sẵn

2. Triệu Chứng Cúm A: Nhận Biết Sớm Để Điều Trị Kịp Thời

Triệu chứng cúm A xuất hiện đột ngột với sốt cao 39-40,5°C, ho, đau họng, nhức mỏi cơ thể. Trẻ nhỏ có thể nôn, tiêu chảy, li bì. Biến chứng nguy hiểm gồm viêm phổi (30-40% ca nhập viện) và viêm não (9-13% ca tử vong). Dấu hiệu cần đến bác sĩ ngay: khó thở, sốt cao kéo dài, co giật, li bì/hôn mê.

Triệu chứng điển hình

Theo Hội Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) 2024, cúm A thường khởi phát đột ngột với [12]:

Triệu chứng toàn thân:

• Sốt cao: 39-40,5°C, có thể kéo dài 3-5 ngày
• Ớn lạnh, rét run: Đặc biệt khi sốt đang lên
• Nhức đầu dữ dội
• Mệt mỏi, li bì: Trẻ không muốn vận động, ngủ nhiều
• Nhức mỏi cơ: Đặc biệt ở lưng và chân

Triệu chứng hô hấp:

• Ho khô hoặc ho có đờm màu vàng/xanh
• Đau họng, khó nuốt
• Nghẹt/sổ mũi
• Khó thở (dấu hiệu nguy hiểm)

Triệu chứng đặc biệt ở trẻ nhỏ (<5 tuổi):

• Nôn mửa, tiêu chảy: Phổ biến hơn ở trẻ em so với người lớn [13]
• Chứng giống nhiễm trùng huyết: Sốt cao, li bì, không ăn uống ở trẻ sơ sinh [14]
• Lưu ý quan trọng: Một số trẻ không sốt nhưng vẫn mắc cúm nặng [15]

Phân biệt cúm A với cảm lạnh thông thường

Đặc điểm	Cúm A	Cảm lạnh
Khởi phát	Đột ngột (vài giờ)	Dần dần (1-2 ngày)
Sốt	Cao (39-40,5°C), kéo dài 3-5 ngày	Nhẹ hoặc không sốt
Mệt mỏi	Rất nặng, kéo dài 2-3 tuần	Nhẹ
Nhức đầu	Dữ dội	Hiếm hoặc nhẹ
Ho	Ho khô, đau ngực	Ho có đờm
Nguy cơ biến chứng	Cao (viêm phổi, viêm não)	Thấp

Biến chứng nguy hiểm của cúm A

Viêm phổi (Pneumonia)

Theo nghiên cứu trên Pediatrics (AAP, 2024), 30-40% trẻ nhập viện do cúm phát triển viêm phổi [12]. Viêm phổi do virus (tiên phát):

• Xảy ra trong 48 giờ đầu, tiến triển nhanh với ho nhiều, khó thở, tím môi
• Nguy cơ cao ở trẻ <5 tuổi, có bệnh phổi/tim mạn tính [16] Viêm phổi do vi khuẩn (thứ phát):
• Xuất hiện sau 2-3 tuần, khi cúm tưởng đã khỏi nhưng sốt/ho tái phát
• Nguyên nhân: Streptococcus pneumoniae (phổ biến nhất), Staphylococcus aureus (bao gồm MRSA - vi khuẩn kháng thuốc) [17]

Viêm não/não tủy liên quan cúm

Theo báo cáo CDC tháng 2/2025, viêm não liên quan cúm là biến chứng hiếm nhưng cực kỳ nghiêm trọng [18]: Dữ liệu toàn cầu (2010-2025):

• Viêm não chiếm 9-13% tử vong do cúm ở trẻ em
• Mùa 2024-2025: 13% (9/68 ca tử vong) có viêm não, trong đó 4 ca là dạng hoại tử cấp [18] Đặc điểm lâm sàng:
• Xuất hiện trong 1-2 ngày đầu sau khi có triệu chứng cúm
• Triệu chứng: Co giật, lơ mơ/hôn mê, hành vi bất thường [19]
• Nghiên cứu tại Trung Quốc (2018-2021): Tỷ lệ tử vong 16,9%, với 60,6% có viêm phổi kèm theo [20] Viêm não hoại tử cấp (dạng nặng nhất):
• Gây hoại tử đối xứng vùng đồi thị và thân não
• Tỷ lệ tử vong hoặc tàn tật nặng: 70% [21]

Các biến chứng khác

• Viêm tai giữa: Phổ biến ở trẻ nhỏ [22]
• Viêm cơ tim/màng ngoài tim: Hiếm nhưng nguy hiểm [23]
• Hội chứng Reye: Hiếm, liên quan dùng aspirin ở trẻ em, gây tổn thương gan và não [24]

Dấu hiệu cần đưa trẻ đi bác sĩ ngay lập tức

CDC và AAP khuyến cáo đưa trẻ đến cơ sở y tế khẩn cấp khi có BẤT KỲ dấu hiệu nào sau [12,15]: 🚨 Dấu hiệu nguy hiểm:

• Khó thở/thở nhanh: Trẻ sơ sinh >60 nhịp/phút, trẻ 1-5 tuổi >40 nhịp/phút
• Tím môi, tím xanh quanh miệng
• Đau ngực kéo dài hoặc gò bó ngực
• Sốt cao kéo dài >3 ngày hoặc sốt tái phát sau khi đã hạ
• Co giật
• Li bì, hôn mê, không tỉnh táo: Khó đánh thức, không đáp ứng
• Nôn mửa liên tục, không uống được nước
• Không tiểu trong 12 giờ (dấu hiệu mất nước nặng)
• Triệu chứng cúm thuyên giảm rồi tái phát nặng hơn (nghi nhiễm trùng thứ phát)

3. Điều Trị Cúm A: Thuốc Kháng Virus và Chăm Sóc Tại Nhà

Thuốc kháng virus (oseltamivir/Tamiflu) hiệu quả nhất trong 48 giờ đầu, giảm thời gian bệnh ~1 ngày và ngăn biến chứng nặng. AAP 2024 khuyến cáo điều trị ngay cho trẻ nhập viện, có bệnh lý nền hoặc <2 tuổi. Chăm sóc tại nhà: hạ sốt (paracetamol/ibuprofen), uống đủ nước, nghỉ ngơi. TUYỆT ĐỐI KHÔNG dùng aspirin ở trẻ em.

Thuốc kháng virus: “Cửa sổ vàng” 48 giờ đầu

Theo khuyến cáo AAP 2024, điều trị kháng virus càng sớm càng tốt, lý tưởng trong 48 giờ đầu kể từ khi có triệu chứng [12]. Nghiên cứu cho thấy thuốc kháng virus có thể:

• Rút ngắn thời gian bệnh khoảng 1 ngày [25]
• Giảm nguy cơ biến chứng như viêm phổi, nhập viện, tử vong ở nhóm nguy cơ cao [26]
• Vẫn có lợi ngay cả khi bắt đầu sau 48 giờ ở trẻ bệnh nặng hoặc nhập viện [12]

Thuốc kháng virus phổ biến tại Việt Nam

Oseltamivir (Tamiflu®):

• Dạng bào chế: Viên nang, siro
• Độ tuổi: Từ sơ sinh trở lên
• Liều lượng: 75mg x 2 lần/ngày x 5 ngày (trẻ >40kg)
• Lưu ý: Lựa chọn hàng đầu theo CDC và AAP, có thể mở nang trộn sữa/nước nếu trẻ không nuốt được [27]
• Các thuốc khác: Zanamivir (bột hít, ≥7 tuổi), Peramivir (tiêm tĩnh mạch), Baloxavir (viên uống, 5-11 tuổi không bệnh mạn tính)

Lưu ý quan trọng:

• Không cần chờ kết quả xét nghiệm - bác sĩ có thể kê đơn dựa trên triệu chứng lâm sàng [12]
• Trẻ <5 tuổi không nuốt được viên: Có thể mở nang oseltamivir, trộn với siro/nước trái cây/sữa mẹ [28]

Ai cần điều trị kháng virus ngay?

AAP 2024 khuyến cáo điều trị NGAY LẬP TỨC cho [12]:

• ✅ Trẻ nhập viện do cúm (bất kể thời gian khởi bệnh)
• ✅ Trẻ có bệnh nặng hoặc tiến triển (viêm phổi, khó thở, mất nước)
• ✅ Trẻ có nguy cơ cao biến chứng:
  • Dưới 5 tuổi (đặc biệt <2 tuổi)
  • Hen suyễn, bệnh phổi mạn tính
  • Bệnh tim bẩm sinh, tiểu đường
  • Bệnh thần kinh (động kinh, bại não)
  • Suy giảm miễn dịch (ung thư, HIV)
  • Béo phì

Chăm sóc hỗ trợ tại nhà

Hạ sốt an toàn

• Paracetamol: 10-15mg/kg mỗi 4-6 giờ, tối đa 5 lần/ngày [29]
• Ibuprofen: 5-10mg/kg mỗi 6-8 giờ (chỉ dùng cho trẻ >6 tháng) [29]
• ❌ TUYỆT ĐỐI KHÔNG dùng Aspirin ở trẻ em/vị thành niên <18 tuổi do nguy cơ hội chứng Reye [24]
• Lau mình bằng khăn ấm (không dùng cồn)

Bù nước và dinh dưỡng

• Cho trẻ uống nhiều nước lọc, nước oresol, nước súp loãng
• Trẻ bú sữa mẹ: Cho bú thường xuyên hơn
• Ăn dặm: Cháo loãng, súp, trái cây mềm
• Dấu hiệu mất nước: Miệng khô, ít nước tiểu, khóc không ra nước mắt

Chăm sóc hô hấp

• Thông mũi: Dùng dung dịch nước muối sinh lý (0,9% NaCl) nhỏ mũi 2-3 giọt mỗi bên [30]
• Tăng độ ẩm: Dùng máy phun sương hoặc đặt chậu nước trong phòng
• Đầu cao khi ngủ: Nâng đầu giường 30° giúp thở dễ hơn

Nghỉ ngơi và vệ sinh

• Cho trẻ nghỉ ngơi đầy đủ, tránh vận động mạnh
• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng
• Che miệng khi ho/hắt hơi bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay
• Cách ly trẻ ít nhất 5 ngày hoặc đến khi hết sốt 24 giờ

Câu hỏi thường gặp về điều trị

Có nên dùng kháng sinh cho trẻ bị cúm A không? KHÔNG. Cúm A do virus gây ra, kháng sinh chỉ hiệu quả với vi khuẩn [31]. Dùng kháng sinh khi không cần có thể gây kháng thuốc và tác dụng phụ. Chỉ dùng kháng sinh khi bác sĩ chẩn đoán viêm phổi do vi khuẩn thứ phát.

Trẻ bị cúm A bao lâu thì khỏi?

Đa số trẻ khỏe mạnh hồi phục sau 5-7 ngày [15]. Tuy nhiên:

• Mệt mỏi, yếu có thể kéo dài 2-3 tuần
• Ho thường dai dẳng hơn, có thể kéo dài 2 tuần
• Trẻ có biến chứng cần thời gian dài hơn

4. Phòng Ngừa Cúm A: Tiêm Chủng và Biện Pháp Bảo Vệ

Tiêm chủng là biện pháp hiệu quả nhất, giảm 40-70% nguy cơ nhập viện. Việt Nam có 4 loại vắc-xin cúm (giá 150.000-380.000đ/liều), nên tiêm trước tháng 10 hoặc trước đỉnh dịch tháng 3-4, 9-10. Trẻ 6 tháng-9 tuổi tiêm lần đầu cần 2 mũi cách 4 tuần. Các biện pháp bổ sung: rửa tay, đeo khẩu trang, tránh tiếp xúc người bệnh.

Vắc-xin cúm tại Việt Nam

4 loại vắc-xin cúm phổ biến

Theo Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương và Hệ thống VNVC, Việt Nam đang lưu hành 4 loại vắc-xin cúm [32,33]:

Vắc-xin	Xuất xứ	Số chủng bảo vệ	Giá tham khảo
Ivacflu-S	Việt Nam (IVAC)	3 chủng: A/H1N1, A/H3N2, B/Victoria	150.000-260.000đ
Vaxigrip Tetra	Pháp (Sanofi)	4 chủng: A/H1N1, A/H3N2, B/Victoria, B/Yamagata	333.000-380.000đ
Influvac Tetra	Hà Lan (Abbott)	4 chủng: A/H1N1, A/H3N2, B/Victoria, B/Yamagata	333.000-380.000đ
GCFlu Quadrivalent	Hàn Quốc (GC Biopharma)	4 chủng: A/H1N1, A/H3N2, B/Victoria, B/Yamagata	350.000-380.000đ
Giá cập nhật tháng 12/2025, đã bao gồm khám sàng lọc và tư vấn

Nên chọn vắc-xin nào?

Theo WHO 2024: Vắc-xin bảo vệ 3 chủng (như Ivacflu-S) đủ hiệu quả vì chủng B/Yamagata không còn lưu hành từ 2020 [32]. Các chuyên gia y tế khẳng định: “Không có sự khác biệt đáng kể về hiệu quả giữa các loại vắc-xin” [34]. Lựa chọn vắc-xin nên dựa vào:

• Tình trạng có sẵn tại cơ sở y tế
• Khả năng tài chính gia đình
• Điều quan trọng nhất: TIÊM đúng hạn, không phải chọn loại đắt nhất Ưu điểm Ivacflu-S (Việt Nam):
• Giá rẻ hơn (tiết kiệm ~100.000-150.000đ/liều)
• Sản xuất trong nước đảm bảo nguồn cung
• Hiệu quả đầy đủ với 3 chủng đang lưu hành

Lịch tiêm vắc-xin cúm

Trẻ 6 tháng - dưới 9 tuổi chưa từng tiêm cúm:

• Mũi 1: Lần đầu tiên
• Mũi 2: Sau mũi 1 ít nhất 4 tuần (1 tháng)
• Mũi nhắc: 1 mũi hàng năm Trẻ từ 9 tuổi và người lớn:
• Mũi 1: Lần đầu
• Mũi nhắc: 1 mũi hàng năm Hiệu quả bảo vệ: 6-12 tháng, sau đó cần tiêm nhắc [34]

Thời điểm tiêm tối ưu tại Việt Nam

Vì cúm ở Việt Nam xuất hiện quanh năm với 2 đỉnh dịch:

• Tiêm tốt nhất: Tháng 8-9 (trước đỉnh dịch tháng 9-10)
• Hoặc: Tháng 2 (trước đỉnh dịch tháng 3-4)
• Vẫn có lợi: Tiêm bất kỳ lúc nào trong năm vì cúm lưu hành thường xuyên

Ai cần tiêm vắc-xin cúm ưu tiên?

Theo Bộ Y tế và WHO [8,35]: Ưu tiên cao nhất:

1. ✅ Phụ nữ mang thai (mọi giai đoạn, tốt nhất từ 3 tháng giữa trở đi)
2. ✅ Trẻ em 6 tháng - 5 tuổi (đặc biệt dưới 2 tuổi)
3. ✅ Người cao tuổi ≥65 tuổi
4. ✅ Người có bệnh mạn tính: Hen suyễn, COPD, tiểu đường, tim mạch, thận, gan, suy giảm miễn dịch
5. ✅ Nhân viên y tế
6. ✅ Người chăm sóc trẻ <6 tháng tuổi

Chống chỉ định tiêm vắc-xin

KHÔNG tiêm nếu:

• ❌ Dị ứng nặng với trứng gà, neomycin, formaldehyde hoặc bất kỳ thành phần nào trong vắc-xin
• ❌ Sốt cao hoặc mắc bệnh cấp tính (hoãn tiêm đến khi khỏi)
• ❌ Đã có phản ứng dị ứng nặng với lần tiêm cúm trước Lưu ý về phụ nữ có thai:
• ✅ An toàn tiêm vắc-xin cúm trong thai kỳ - không chống chỉ định [36]
• ✅ Tốt nhất tiêm sau 3 tháng đầu
• ✅ Bảo vệ cả mẹ và thai nhi

Hiệu quả vắc-xin cúm

Theo nghiên cứu trên Clinical Infectious Diseases (2020), vắc-xin cúm giảm [37]:

• 40-70% nguy cơ nhập viện do cúm
• Giảm đáng kể nguy cơ tử vong ở nhóm nguy cơ cao

Dữ liệu từ CDC cho thấy: 80% trẻ tử vong do cúm chưa tiêm chủng đầy đủ [10].

Các biện pháp phòng ngừa bổ sung

Biện pháp	Hiệu quả	Cách thực hiện
Tiêm chủng hàng năm	Giảm 40-70% nhập viện	Trẻ ≥6 tháng, tiêm trước đỉnh dịch
Rửa tay thường xuyên	Giảm ~20-30% lây nhiễm [38]	Xà phòng ≥20 giây hoặc gel rửa tay khô ≥60% cồn
Đeo khẩu trang	Giảm ~50% nguy cơ [39]	Khi chăm sóc người bệnh, nơi đông người
Tránh tiếp xúc người bệnh	Giảm ~70-80% lây truyền [40]	Cách ly người bệnh ≥5 ngày
Vệ sinh môi trường	Giảm lây lan gián tiếp	Lau bề mặt (tay nắm, đồ chơi) 2 lần/ngày

Biện pháp tăng cường:

• Che miệng khi ho/hắt hơi bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay
• Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, ngủ đủ giấc
• Tránh tụ tập đông người trong mùa dịch

Địa chỉ tiêm vắc-xin uy tín tại Việt Nam

Hệ thống tiêm chủng lớn:

• VNVC: >200 trung tâm toàn quốc, hotline 1900 96 96 96
• Trung tâm Tiêm chủng Long Châu: Hotline 1800 6928 (miễn phí)
• Phòng tiêm chủng Thu Cúc TCI: Hệ thống Bệnh viện Thu Cúc
• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh: Hà Nội và TP.HCM
• Trạm Y tế xã/phường: Có vắc-xin miễn phí hoặc giá ưu đãi
• Lưu ý khi chọn cơ sở tiêm:
  • ✅ Có giấy phép hoạt động hợp pháp
  • ✅ Bảo quản vắc-xin đúng chuẩn chuỗi lạnh (2-8°C)
  • ✅ Có bác sĩ khám sàng lọc trước tiêm
  • ✅ Theo dõi sau tiêm ≥30 phút
  • ✅ Có trang thiết bị cấp cứu

5. Câu Hỏi Thường Gặp Từ Cha Mẹ Việt Nam

1. Trẻ đã tiêm vắc-xin cúm vẫn bị bệnh, vắc-xin có hiệu quả không?

CÓ, nhưng vắc-xin không bảo vệ 100%. Lý do:Hiệu quả vắc-xin dao động 40-70% tùy năm [37]

• Virus biến đổi, vắc-xin dự đoán trước chủng lưu hành
• Nhưng: Trẻ đã tiêm thường bệnh nhẹ hơn, nguy cơ biến chứng thấp hơn đáng kể

2. Mẹ bị cúm A, có nên cho con bú không?

NÊN. Theo AAP và CDC [41]:

• Sữa mẹ chứa kháng thể giúp bảo vệ trẻ
• Mẹ cần: Rửa tay kỹ trước khi bú/chạm vào trẻ, đeo khẩu trang
• Vắt sữa nếu quá yếu để bú trực tiếp

3. Làm sao để không lây cúm cho các con khác trong nhà?

Biện pháp cách ly tại nhà:

• Cho trẻ bệnh ngủ/chơi riêng phòng (nếu có thể)
• Hạn chế tiếp xúc gần (<2m) với anh chị em
• Không chia sẻ đồ dùng cá nhân (khăn, cốc, đũa)
• Vệ sinh bề mặt chung 2 lần/ngày
• Người chăm sóc đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên

4. Vắc-xin Việt Nam có kém hơn vắc-xin nước ngoài không?

KHÔNG. Ivacflu-S được sản xuất bởi Viện Vắc-xin và Sinh phẩm Y tế (IVAC) theo công nghệ hiện đại, đáp ứng tiêu chuẩn WHO. Các chuyên gia y tế khẳng định: “Không có sự khác biệt đáng kể về hiệu quả” [34].

5. Tiêm vắc-xin cúm có đau không? Tác dụng phụ thế nào?

• Tiêm bắp hoặc dưới da, có thể đau nhẹ, sưng đỏ tại chỗ tiêm 1-2 ngày
• Tác dụng phụ nhẹ: Sốt nhẹ, mệt mỏi, nhức đầu trong 1-2 ngày
• Tác dụng phụ nặng (hiếm): Dị ứng - cần theo dõi 30 phút sau tiêm

6. Cúm A có thể tái phát không?

Không phổ biến trong cùng một mùa vì cơ thể đã có kháng thể. Tuy nhiên:

• Có thể mắc chủng khác (H1N1 rồi H3N2)
• Nếu triệu chứng tái phát sau khi đã khỏi → Nghi ngờ nhiễm trùng thứ phát, cần khám bác sĩ

Kết Luận

Cúm A là bệnh nhiễm trùng nguy hiểm có thể gây biến chứng nghiêm trọng ở trẻ em. Năm 2024, Việt Nam ghi nhận gần 290.000 ca với 8 ca tử vong, cho thấy tầm quan trọng của việc phòng ngừa và điều trị sớm. Ba điểm quan trọng nhất cha mẹ cần ghi nhớ:

1. Tiêm chủng là biện pháp bảo vệ tốt nhất: Giảm 40-70% nguy cơ nhập viện và 80% trẻ tử vong do cúm chưa được tiêm chủng đầy đủ [10,37]
2. Điều trị kháng virus trong “cửa sổ vàng” 48 giờ: Rút ngắn bệnh và phòng biến chứng nặng [25,26]
3. Nhận biết dấu hiệu nguy hiểm để đi khám ngay: Khó thở, sốt cao kéo dài, co giật, li bì/hôn mê [12,15]
4. Hành động ngay:

• ✅ Đưa trẻ từ 6 tháng tuổi đi tiêm vắc-xin cúm (giá chỉ 150.000-380.000đ/năm)
• ✅ Tiêm trước đỉnh dịch (tháng 8-9 hoặc tháng 2)
• ✅ Khi có triệu chứng cúm, đi khám trong 48 giờ đầu
• ✅ Không tự ý dùng kháng sinh - chỉ dùng khi bác sĩ chỉ định

Lưu ý cuối cùng: Thông tin trong bài viết mang tính tham khảo, dựa trên bằng chứng khoa học mới nhất từ CDC, AAP, WHO và Bộ Y tế Việt Nam. Mọi quyết định điều trị cần được thực hiện bởi bác sĩ có chuyên môn. Nếu trẻ có bất kỳ triệu chứng bất thường nào, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ ngay lập tức.

☎️ Hotline tư vấn sức khỏe trẻ em:

• Bệnh viện Nhi Trung ương: (024) 3825 3531
• Bệnh viện Nhi Đồng 1 (TP.HCM): (028) 3829 5723
• Tổng đài tư vấn y tế: 1900 6923

Tài Liệu Tham Khảo

[1] Bộ Y Tế. (2025). Số ca mắc cúm gia tăng, chưa ghi nhận virus thay đổi độc lực. https://moh.gov.vn

[2] WHO. (2025). Influenza (Seasonal) - Fact Sheet. World Health Organization

[3] Leung NHL et al. (2020). Respiratory virus shedding in exhaled breath. Nat Med, 26:676–680

[4] Boone SA, Gerba CP. (2007). Significance of fomites in viral disease spread. Appl Environ Microbiol, 73(6):1687-96

[5] Carrat F et al. (2008). Time lines of infection and disease in human influenza. Virol J, 5:69

[6] StatPearls. (2023). Influenza. NCBI Bookshelf

[7] Hayden FG et al. (2018). Baloxavir Marboxil for Uncomplicated Influenza. N Engl J Med, 379:913-923

[8] Báo điện tử Chính phủ. (2025). Bộ Y tế thông tin về dịch cúm mùa đang “nóng”. www.chinhphu.vn

[9] Alghamdi E et al. (2025). The 2024–2025 influenza season. Int J Pediatr Adolesc Med

[10] CDC. (2024). 2023-2024 Influenza Season Summary. Centers for Disease Control and Prevention

[11] Simon AK et al. (2015). Evolution of the immune system. Proc Biol Sci, 282:20143085

[12] Committee on Infectious Diseases, AAP. (2024). Recommendations for Influenza in Children, 2024–2025. Pediatrics, 154(4):e2024068507

[13] Sullivan SJ et al. (2010). 2009 H1N1 influenza. Mayo Clin Proc, 85(1):64-76

[14] Medscape. (2023). Influenza Clinical Presentation

[15] CDC. (2024). Treatment of Flu in Children

[16] Kumar A et al. (2019). Influenza virus-related critical illness. Crit Care, 23:258

[17] Paddock CD et al. (2012). Bacterial pneumonia in fatal influenza B. J Infect Dis, 205(6):895–905

[18] CDC. (2025). Reports of Encephalopathy Among Children. MMWR, 74(06):99-104

[19] Goenka A et al. (2014). Neurological manifestations of influenza. Clin Infect Dis, 58(6):775–84

[20] Wu Y et al. (2024). Influenza-associated encephalopathy in China. J Infect, 89(3):106230

[21] Britton PN et al. (2007). Influenza virus associated encephalopathy. Arch Dis Child, 92(5):455-9

[22] CDC. (2025). Chapter 12: Influenza. Pink Book

[23] Sellers SA et al. (2017). Extra-pulmonary complications of influenza. Influenza Other Respir Viruses, 11(5):372-393

[24] Merck Manual. (2025). Reye Syndrome

[25] Heinonen S et al. (2010). Early oseltamivir treatment. Clin Infect Dis, 51(8):887-94

[26] Dobson J et al. (2015). Oseltamivir treatment meta-analysis. Lancet, 385:1729-37

[27] CDC. (2024). Opening and Mixing Oseltamivir Capsules

[28] FDA. (2024). Tamiflu prescribing information

[29] WHO. (2013). Guidelines on pharmacological treatment of pain in children

[30] King D et al. (2015). Saline nasal irrigation. Cochrane Database Syst Rev

[31] CDC. (2024). Get Smart: Know When Antibiotics Work

[32] Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TW. (2025). So sánh vắc xin cúm 2024-2025. https://bvbnd.vn

[33] VNVC. (2025). Vắc xin cúm là gì? https://vnvc.vn

[34] Tiêm chủng Long Châu. (2025). Các loại vắc xin cúm. https://tiemchunglongchau.com.vn

[35] Phú Yên CDC. (2024). Khuyến nghị mùa cúm 2023-2024

[36] Bệnh viện Tâm Anh. (2025). Tiêm vắc xin cúm giá bao nhiêu? https://tamanhhospital.vn

[37] Chung JR et al. (2020). Effects of influenza vaccination 2018–2019. Clin Infect Dis, 71:e368–76

[38] Aiello AE et al. (2008). Effect of hand hygiene. Am J Public Health, 98(8):1372-81

[39] Jefferson T et al. (2020). Physical interventions to interrupt respiratory viruses. Cochrane Database Syst Rev

[40] Cauchemez S et al. (2009). Household transmission of H1N1. N Engl J Med, 361:2619-27

[41] AAP. (2024). Breastfeeding and Influenza Thông tin về tác giả: Bài viết được biên soạn dựa trên hướng dẫn lâm sàng mới nhất từ CDC, AAP, WHO, Bộ Y tế Việt Nam và các nghiên cứu trên tạp chí y khoa uy tín.